Ege Denizi’nin ışıltılı yüzeyinin altında, 1650’de patlayan ve yıkıcı bir tsunamiyi tetikleyen aktif denizaltı yanardağı Columbo yatıyor. Modern görüntüleme teknolojisi sayesinde araştırmacılar artık bu tarihi olayı başarılı bir şekilde simüle etti ve neredeyse 400 yıl önce yaşananların “nedenini” ve “nasıl”ını nihayet çözdü.
1650 Columbo patlaması ve ardından gelen tsunami
Pek çok tarihi olay gibi, 1650 Columbo patlaması ve tsunamisine ilişkin şu ana kadarki bilgilerimiz öncelikle görgü tanıklarının ifadelerinden gelmiştir. Bu kayıtlara göre 1650 yazının sonlarında Santorini’nin kuzeydoğusunda ateş ve şimşek görülebiliyordu. 100 kilometre uzaktan duyulabilen dev bir patlama yaşandıEge adalarına ponza taşı, kül ve zehirli gaz yağmaya başladı.
Bu yeterince kötü değilmiş gibi, deniz birkaç dakika içinde hızla geri çekildi ve bildirildiğine göre 20 metre yüksekliğe varan tsunami dalgalarıyla geri döndü. bu olayın yeniden inşasını detaylandıran bir makalenin yazarı. Dr. Jens Karstens, açıklamasında şunları söyledi: Columbo’daki tarihi patlamanın bu ayrıntılarını, 19. yüzyılda Fransız bir volkanolog tarafından derlenip yayınlanan aynı döneme ait raporlar sayesinde biliyoruz.” söz konusu.
Ancak o dönemdeki raporların sorunu, patlamanın ve ardından gelen tsunaminin ardındaki nedenleri açıklamamalarıydı. Karstens, “ O dönemde tsunaminin nasıl oluştuğunu ve yanardağın neden bu kadar şiddetli patladığını anlamak istedik.” söz konusu.
Araştırma grubu ilk olarak Columbo kraterinin 3 boyutlu görüntüsünü oluşturmak için sismik görüntüleme teknolojisini kullandı. Bu prosedür büyük bir patlamanın işaretlerini ortaya çıkardı. Krater 2,5 kilometre uzunluğunda ve 500 metre derinliğindeydi. Yanardağ konisinin bir tarafında meydana gelen ciddi deformasyon heyelan olduğunu gösteriyordu.
Deniz dibinde derin bir delik olduğu ortaya çıktı.1650’deki tsunamiyi tetikleyen şeyin bir heyelan mı yoksa patlamanın kendisi mi olduğu incelenecek bir sonraki konuydu. 3 boyutlu görüntüler ve bilgisayar simülasyonlarının birleşimi, her ikisinin de aslında tsunamiye katkıda bulunduğunu ortaya çıkardı. Suların çekildiği tarih ile şiddetli patlamanın ne zaman duyulduğuna ilişkin tarihsel kayıtları karşılaştıran araştırmacılar, devasa dalgaların olası açıklamasının hem toprak kayması hem de ardından gelen şiddetli patlamanın birleşimi olduğu sonucuna vardı. Simüle edilen dalgalar, bu etkilerden yalnızca biri mevcut olduğunda o kadar yüksek değildi.
Karstens, “ Columbo’nun bir kısmı çok dik yamaçlara sahip ponza taşından oluşuyor. Pek kararlı değildiyor ve şöyle devam ediyor: “ Birkaç hafta devam eden patlama sırasında sürekli lav fışkırıyordu. Altında, çok fazla gaz içeren magma odasında muazzam bir basınç vardı. Yanardağın kanatlarından biri kaydığında, etki bir şişe şampanyanın tıpasını açmak gibiydi: Basıncın aniden boşalması, magma sistemindeki gazın genişlemesine izin vererek büyük bir patlamaya neden oldu.”
Benzer olay: Hunga Tonga-Hunga Ha’apai patlaması
Geçtiğimiz yıl araştırmacılar Hunga Tonga-Hunga Ha’apai patlamasıYüzyılın en büyük doğal patlaması olan bu patlama, çevredeki deniz tabanı ve üzerindeki ozon tabakası üzerinde önemli etkiler yarattı.
Sonuç olarak, araştırmaları potansiyel olarak aktif denizaltı volkanlarını izlemenin yeni yollarına zemin hazırlamak için kullanılabilir. Karstens, “ Sonuçlarımızı volkanik türbülansın izlenmesine yönelik yeni yaklaşımlar geliştirmek için kullanabileceğimizi umuyoruz.diyor ve ekliyor: “ Hatta gerçek zamanlı veri toplayan bir erken uyarı sistemi bile olabilir. Bu benim hayalim olurdu.”
Çalışma Nature Communications’da yayınlandı.
